اصول حفظ سلامت روان و مواجهه با مشکلات / وقتی معنویت و خداباوری کلید آرامش می‌شود

وی با اشاره به تعریفی از سلامت روان، اظهار کرد: سلامت روان به این معناست که فرد بتواند عملکرد موفق و عالی از نظر تفکر، خلق و خو، رفتار و همچنین فعالیت‌های مفیدی در جامعه داشته باشد. روابط مثبت با دیگران برقرار کند، با مشکلات و استرس‌ها و ناملایمات زندگی کنار آید و توانایی کمک به دیگران را نیز داشته باشد. راه رسیدن به سلامت روان، دشوار است و تصادفی نیست که یک شبه اتفاق بیفتد و نیاز به پشتکار و زحمت فراوان دارد.

این روانشناس با بیان اینکه هسته اولیه بهداشت و سلامت روان در خانواده نهادینه می‌شود، گفت: پدر و مادر با تربیت سازنده و صحیح خود و ایجاد فضای گرم و صمیمی، می‌توانند فرزندانی سالم از نظر سلامت روان تربیت کنند. البته به طور کلی همه ما می‌دانیم که سلامت روانی در کنار سلامت جسمانی یکی از امور بسیار مهم زندگی است، که اگر بتوانیم آن را به‌دست آورده و حفظ کنیم، طبیعتاً تأثیر به سزایی در سلامت جسم، سبک زندگی و پیشرفت در مسیر اهداف ما خواهد داشت؛ لذا عوامل متعددی می‌تواند سلامت روان فرد را برهم بزند و باعث آسیب به وی شود. یکی از مواردی که به سلامت روان آسیب می‎زند بحران‌هایی است که در طول زندگی و جریان آن برای افراد پیش می‌آید.

وی ادامه داد: یکی از بحران‌های نسبتاً بزرگی که جامعه امروز با آن درگیر است، بحران کروناست که میزان مرگ و میر بسیاری را در جامعه ایجاد و در کل دنیا میلیون‌ها نفر را گرفتار کرده است. تاکنون بیش از یک میلیون نفر در کل دنیا بر اثر مبتلا شدن به این ویروس جان خود را از دست داده‌اند؛ اما شیوع این ویروس سبک زندگی‌ها را نیز تحت تأثیر خود قرار داده و مردم را دچار استرس و ترس‌های طولانی‌مدت کرده است. ترس‌هایی که فشار بسیاری بر مردم وارد کرد و به دنبال خود آثار وخیمی را بر مسائل روحی و روانی به بار آورد که اگر در ادامه این بحران کنترل نشود، پیامد‌های گسترده‌تری خواهد داشت.

 

 

رئیس انجمن روانشناسی اسلامی با اشاره به آثار و پیامد‌های عدم کنترل روانی ویروس کرونا در جامعه، گفت: ممکن است تعداد قابل توجهی از افراد جامعه در آینده گرفتار وسواس و برخی دیگر گرفتار فوبیا‌ و هراس‌های مختلف شوند؛ حتی ممکن است برخی از حالات یأس و ناامیدی ناشی از حضور بیش‌ از اندازه در خانه و از دست دادن عزیزان در این دوران موجب شیوع نوعی از افسرده‌خویی شود.

 

حجت‌الاسلام والمسلمین مهکام با تأکید بر اینکه باید کل جامعه به این مسئله توجه داشته باشند که پیشگیری بهتر از درمان است، اظهار کرد: دولتمردان و مسئولان وزارت بهداشت در کنار مردم برای مقابله با کرونا نباید بیش‌ از اندازه ترس و استرس را بالا ببرند و همچنین از سوی دیگر مردم نباید بیش از حد نسبت به مخاطرات کرونا بی‌‌توجه باشند. در حال حاضر متأسفانه از وجود افراط و تفریط در جامعه رنج می‌بریم. عده‌ای بیش‌ از اندازه از این مسئله می‌ترسند و داستان کرونا را برای خودشان بیش از اندازه شدید جلوه می‌دهند و از کرونا فراری هستند که در پی همین رفتارها، مراقبت‌های افراطی انجام می‌دهند و در نهایت با همین رفتارها خود و خانواده‌شان را اذیت خواهند کرد.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه داد: برخی افراد نیز در برابر کرونا و شیوع آن بیش از اندازه بی‌خیال هستند که باعث به خطر افتادن جان خودشان و اعضای خانواده و دیگر افراد جامعه خواهد شد؛ لذا اولین نکته‌ این است که باید فرایند اعتدال را در پیش بگیریم و تمامی پروتکل‌ها را رعایت کنیم و در عین حال به خودمان استرس بیش‌ از اندازه وارد نکنیم؛ لذا اگر پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنیم، طبیعتاً مبتلا نخواهیم شد و مشکل خاصی نیز پیش نخواهد آمد.

 

وی در خصوص اثرگذاری معنویت در بخش سلامت روان، گفت: سلامت روان ارتباط وثیقی با معنویت دارد. یکی از بزرگترین مواردی که باعث می‌شود سلامت روان ما ارتقا یابد، دریافت آرامش از طریق حمایت از طرف افراد و یا مجموعه‌ها و به طور کلی محیط است. زمانی که احساس کنیم گروهی از ما حمایت می‌کنند، احساس آرامش و امنیت خواهیم کرد. نکته‌ این است که در فرایند معنویت ارتباط معنوی انسان با معبود خودش برقرار می‌شود که ارتباطی بسیار خاص است. در این ارتباط بالاترین امنیت وجود دارد چراکه خداوند قادر، متعال، همه چیزدان و همه چیز تمام است و هیچ موجودی به اندازه خداوند تبارک و تعالی نمی‌توانند مشکلات ما را حل کند؛ لذا زمانی که میزان معنویت افراد افزایش می‌یابد و از این عامل برای آرامش خود استفاده می‌کنند، در واقع بالاترین عامل را برای به دست آوردن آرامش در اختیار گرفته‌اند.

 

رئیس انجمن روانشناسی اسلامی با بیان اینکه خانواده، دوستان، مجموعه‌های اجتماعی و سیستم‌های حمایتی هیچ‌کدام به اندازه خداوند تبارک و تعالی نمی‌توانند از ما مراقبت کنند، گفت: بنابراین عامل معنویت از حس آرامش بسیار عمیق برخوردار است که اگر افراد بخواهند با این مسئله و ایجاد معنویت برای خودشان، سلامت روان را ارتقا دهند به یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین عامل‌هایی رسیده‌اند که می‌توان با استفاده از آن در سریعترین زمان ممکن به آرامش لذت‌بخشی دست پیدا کرد و حتی این آرامش را به دیگران نیز منتقل کنند.

مهکام اظهار کرد: اصلی‌ترین چیزی که در مسئله سلامت روان وجود دارد چگونگی استفاده از سبک‌های مقابله‌ای با مشکلات و مسائل است. معمولاً در مقابله با مشکلات سه‌گونه سبک را دنبال می‌کنیم. برخی‌ها در مواجهه با مشکلات از استراتژی تهاجم و حمله استفاده می‌کنند، برخی دیگر از سبک اجتناب و فرار و برخی دیگر از سبک تسلیم استفاده می‌کنند. افرادی که تسلیم مخاطرات و مسائل می‌شوند طبیعی است که گرفتار و ناامید می‌شوند و حالت‌های افسردگی در آن‌ها پدید می‌آید و کسانی که دچار اجتناب و فرار از مشکلات می‌شوند، معمولاً در حالت اضطراب و هراس به سر می‌برند و افرادی که حمله می‌کنند معمولاً رفتار‌های پرخاشگرانه از خودشان نشان می‌دهند. اما افرادی که به دنبال حل مسئله می‌روند می‌توانند به بهترین شکل در مقابله با مشکلات واکنش نشان دهند.

 

 

رئیس انجمن روانشناسی اسلامی با اشاره به اینکه بهترین رفتار در مواجهه با مشکلات و مسائل، حل مسئله است، گفت: در حل مسئله فرد، ابتدا بحران را بررسی می‌کند، سپس راهکار‌های لازم را در نظر می‌گیرد و بعد بهترین راهکار را انتخاب و در نهایت با انجام دادن راهکار‌ها سعی می‌کند مشکلات را برطرف کند. با این شیوه به راحتی از مشکلات خلاص خواهد شد.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) تصریح کرد: زمانی که به خدا پناه می‌بریم و در ادعیه و دعا، ارتباط معنوی با اهل بیت(ع) پیدا می‌کنیم و با خواندن قرآن و همچنین راز و نیاز، یک ارتباط قوی با خالق خود برقرار می‌کنیم، میزان تاب‌آوری و تحمل‌پذیری خودمان را در مقابل مشکلات و مسائل بالا می‌بریم. این امر به ما کمک می‌کند که بتوانیم مشکلات را مدیریت و تحمل کنیم و در نهایت به بهترین شکل از پس آن‌ها برآییم.

 

وی در خصوص مشکلات روانی شیوع کرونا و اصول مواجهه با آن گفت: به هر حال این ویروس در جامعه گسترده شده و جامعه با آن درگیر است؛ لذا اگر از آن بترسیم، یا بخواهیم از آن فرار کنیم و تسلیم این ویروس شویم، به ما آسیب خواهد رسید؛ طبیعتاً این ویروس دوران خودش را پشت سر می‌گذراد و ما باید با این بیماری مواجه شویم و در مقابل آن وظایفی را که برعهده داریم به بهترین شکل انجام دهیم و در این راستا با توجه به معنویتی که داریم به خدا توکل کنیم.

 

مهکام با بیان اینکه در منابع دینی و در همه حالات باید سعی کنیم به خدا توکل کنیم، بیان کرد: باید اولین کمک و یاری را از خداوند طلب کنیم. این اولین عاملی است که در منابع دینی ما برای مواجهه با مشکلات وجود دارد که همین موضوع باعث اطمینان و حالت آرامش بیشتر ما خواهد شد. توکل باعث می‌شود که فرد بهتر و به صورت دقیق‌تر بتواند بر روی مشکلات کار کند.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) تصریح کرد: نکته مهم در این مسئله استفاده از عقل و منطق است. در اسلام یکی از ادله اربعه عقل و منطق است؛ به این معنی که در کنار قرآن، سنت و اجماع، عقل هم داریم و انسان مأمور است تا از عقل خود نیز استفاده کند؛ بنابراین یکی از توصیه‌هایی که در اسلام به آن تأکید شده و ما باید آن را انجام دهیم و بهترین و سالم‌ترین راهکار‌ها در حل مشکلات است، انتخاب کردن راه‌حل‌های سالم با کمک قوه عقل است. مورد بعدی دعاست؛ ما با دعا، توسل و راز و نیاز از خداوند می‌خواهیم در حالی که حرکت و تلاش می‌کنیم، ما را یاری کند و مشیت خود را بر این قرار دهد که ما در مسیری که می‌رویم موفق باشیم؛ مورد دیگر نیز صبر است.

 

وی با بیان اینکه در داستان کرونا یک تیم جهادی تشکیل دادیم که در این تیم روانشناسان و مشاوران به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند و به بیماران کرونایی و خانواده‌های آن‌ها مشاوره‌های روانشناسی رایگان ارائه می‌دهند، گفت: تعداد قابل توجهی از افرادی که در بیمارستان به آن‌ها مراجعه می‌کنیم گرفتار کرونا شده‌اند؛ در این بین معمولاً افرادی که به معاد، خدا و اهل بیت(ع) اعتقاد و باوری بیشتری دارند، زمانی که آن‌ها را به توکل و معنا دهی‌های دینی توصیه می‌کنیم راحت‌تر با مشکلات کنار می‌آیند و می‌توانند سریع‌تر دوره درمان خود را طی کنند، چراکه این افراد معمولاً تنها دنیا را نمی‌بینند بلکه توجه ایشان به آخرت و به اعمال خودشان نیز هست؛ به همین خاطر راحت‌تر می‌توانند با تکنیک‌های معنوی کنار بیایند. اما افرادی که معنویت کمتری دارند معمولاً برای پذیرفتن حقایق و کنار آمدن با مسائل، مشکلات بیشتری دارند و کمتر می‌توانند این مسائل را برای خود حل کنند.