تربیت عقلانی با تأکید مبانی علامه طباطبایی در «مسائل تعلیم و تربیت اسلامی»
چهل و ششمین شماره از نشریه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، به صاحب امتیازی دانشگاه جامع امام حسین(ع) منتشر شد.
به گزارش ایکنا؛ در این شماره از نشریه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، مقالاتی با عناوین «معرفت‌شناسی از دیدگاه امام علی (علیهالسلام) با تأکید بر دلالت‌های تربیتی آن»، «مهدویت در آینه تربیت»، «بررسی جایگاه فعالیت و کنشگری در نظام تربیتی صالحین بسیج»، «تربیت عقلانی با تأکید بر مبانی انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی علامه طباطبایی(ره)»، «تربیت زمینه‌ساز تمدن نوین اسلامی با تأکید بر اندیشه مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)»، «کمال‌گرایی دینی و نسبت تساهل با آن در تربیت دینی»، «مبانی انسان‌شناختی از دیدگاه ملاصدرا و اصول تربیتی منتج از آن»، «مقایسه مبانی ارزش‌شناختی فلسفه تربیتی پراگماتیسم با مبانی ارزش‌شناختی اسناد تحول بنیادین آموزش‌وپرورش جمهوری اسلامی ایران» و «طراحی مدل مفهومی مراحل تربیت مبتنی بر دیدگاه اسلام و دلالت‌های تربیتی آن (استراتژی تئوری داده بنیاد متنی)» منتشر شده است.
دلالت‌های تربیتی معرفت‌شناسی از دیدگاه امام علی(ع)
در چکیده مقاله «معرفت‌شناسی از دیدگاه امام علی (علیهالسلام) با تأکید بر دلالت‌های تربیتی آن» می‌خوانیم: هدف این پژوهش، معرفت‌شناسی از دیدگاه امام علیهالسلام باتأکیدبر دلالت‌های تربیتی آن، درقالب مراتب، منابع، ابزار، موانع و پیامدهای معرفت همچنین شرایط علی و واسطه‌ای و راهبردهای کسب معرفت از دیدگاه امام علی(ع) و تبیین دلالت‌های تربیتی آن است. درراستای دستیابی به این هدف، هشت سؤال طراحی شد. روش این پژوهش، روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد و مواد و محتوای این تحقیق کتابهای ارزشمند نهج‌البلاغه، غررالحکم و سایر منابع روایی شیعه دربردارنده سخنان آن حضرت بود. نتایج و یافته‌های پژوهش نشان داد که شرط علی کسب معرفت «هدایت الهی»؛ شرط میانجی آن «تقوای الهی»؛ مراتب معرفت شامل: «شک، ظن و یقین»؛ منابع معرفت شامل «وحی و الهام، عقل، قلب، فطرت، آیات آفاقی (طبیعت) آیات انفسی (انسان) و تاریخ» و ابزار معرفت شامل: «تدبر در قرآن، خردورزی (تعقل/ تفکر)، حس، کشف و شهود، عبرت‌گیری و تأسی به سیره اهل‌بیت» است. همچنین موانع معرفت شامل: «پیروی از هواى نفس، دنیاپرستی، محبت غیر خدا، شهوت‌پرستی، آرزوهای طولانی، اطاعت از فاسقان و هم‌نشینی با آنان، مزاح و شوخی بیجا و بیش‌ازحد، عجب و خودپسندی، فتنه، طمع، فقر، وسوسه‌هاى شیطانی، خشم و غضب، جدل، به‌کارنبستن علم، غرور، کوته‌بینی و شبهه» و پیامدهای معرفت شامل: «تمیز حق از باطل، برخورداری از اجر شهید، کسب ایمان، حفظ دین، زهد، کسب فضیلت، کسب بصیرت، کسب معنویت، حکمت، آگاهی به زمان خویش، خداشناسی و آمرزش» و راهبردهای توسعه معرفت شامل: «اخلاص، ایثار، سیر درآیات آفاقی (طبیعت) و آیات انفسی (خودشناسى)، ذکر و یاد خدا، تزکیه نفس و تجربه» است. نتایج و یافته‌های پژوهش نشان داد که دلالت‌های تربیتی مناسب معرفت‌شناسی از دیدگاه امام علی(ع) در بعد اهداف تربیت شامل «قرب الهی» به‌عنوان هدف آرمانی، چهار هدف کلی و تعدادی اهداف فرعی همچنین روش‌ها و موضوعات تربیتی مناسب با آن بود.
مهدویت در آینه تربیت
نویسنده مقاله «مهدویت در آینه تربیت» در طلیعه نوشتار خود آورده است: مهدویت، یکی از آموزه‌های مهم اسلامی به‌ویژه شیعی است که بیشتر ازمنظر اعتقادی مورد توجه جامعه قرار گرفته است. گرچه پژوهشهایی در ارتباط با کارکردهای تربیتی این آموزه انجام شده است، اما کم‌تر پژوهشی است که به‌صورتی منسجم و نظام‌یافته این آموزه را ازمنظر تربیتی مورد بررسی قرار داده باشد. در این نوشتار برآنیم تا از منظری تربیتی و نسبتاً نو، به این آموزه اصیل بنگریم و با واکاوی وجوه تربیتی آن، مشخصات تربیت مهدوی را تبیین کنیم. برای دستیابی به این هدف، با بهره‌گیری از رویکرد کیفی و روش توصیفی ـ تحلیلی به گردآوری داده‌های موردنیاز پژوهش به شیوه کتابخانه‌ای پرداخته شده است. بدین‌معنا که ابتدا به گردآوری تعاریف مختلف از تربیت و توصیف آنها و سپس اختیار تعریفی مبتنی‌بر تحلیل به‌دست‌آمده از آن تعاریف و مؤلفه‌های آن اقدام شده است. سپس تعریف مهدویت و روایات به‌دست‌آمده در اهمیت باورداشت این آموزه از نظر گذرانده شده است. درپایان، با بررسی تحلیلی بین مؤلفهها و ابعاد تربیت و خصائص منتظران که در روایات معتبر از آن سخن به‌میان آمده است، ضمن تبیین سه وجه تربیتی مهدویت و «انتظار» به‌عنوان یک جریان ترییتی، به بیان آسیب‌های احتمالی که برای هریک از وجوه شناسایی‌شده در تربیت مهدوی امکان‌پذیر است، پرداخته شده است.
تربیت عقلانی با مبانی علامه طباطبایی(ره)
در طلیعه نوشتار «تربیت عقلانی با تأکید بر مبانی انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی علامه طباطبایی(ره)» آمده است: این مقاله درپی بررسی عقلانیت، تربیت عقلانی و استنتاج اهداف، اصول و روش‌های تربیت عقلانی مبتنی‌بر مبانی انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی علامه طباطبایی است. این پژوهش ازجمله طرح‌های تحقیق کیفی است و داده‌‌ها به شیوه مطالعه تحلیلی ـ اسنادی گردآوری و طبقه‌بندی شده و براساس الگوی بازسازی‌شده فرانکنا توسط باقری و تحلیل شبه‌استعلایی شکل گرفته و مبتنی‌بر الگوی مذکور اقدام به استنتاج دلالت‌های تربیتی درقالب اهداف، اصول و روش نموده است. بدین‌ترتیب، ذیل هدف غاییِ دستیابی به‌مراتبی از قرب الهی، چند هدف واسطی و اصول و روش‌های ناظر بر آنها مطمح‌نظر قرار گرفته که هدایت و پیروی از حق، ضرورت شناخت مظاهر عقلانیت، ضرورت صیانت از سلامت فطرت و ضرورت کاهش زمینه خطا‌های فکری به‌عنوان اهداف واسط؛ ضرورت تعقل صحیح و تفکر انتقادی، ضرورت پذیرش امام به‌عنوان مربیِ آگاه و راه‌شناس، ضرورت تقواگرایی و لزوم کنترل قوه خیال و مبارزه با نفوذ شیطان به‌عنوان اصول؛ و ضرورت استقلال فکری و آشنایی با معیار‌های حق، ضرورت الگوگیری و الگوسازی از امام، اصلاح عادات نکوهیده و ر‌هایی از غفلت و ضرورت کنترل خیال و آشنایی با طریق منطق به‌عنوان روش‌های تربیت عقلانی از آن جمله هستند.
کمال‌گرایی دینی و نسبت تساهل با آن
در طلیعه نوشتار «کمال‌گرایی دینی و نسبت تساهل با آن در تربیت دینی» می‌خوانیم: تربیت دینی ازجمله حوزه‌های مهم تربیتی است که چنانچه سوء فهم‌وعمل نسبت به آن صورت پذیرد، آسیب‌های فراوانی را درپی خواهد داشت. همچنان‌که باقری در مبحثی تحت عنوان آسیب و سلامت در تربیت دینی به این آسیب‌ها پرداخته است. یکی از حوزه‌های مهم این آسیب‌شناسی، به مفهوم بنیادین کمال‌گرایی دینی و شکل آسیب‌زای آن یعنی کمال‌گرایی غیرواقع‌گرا مربوط شده و وضعیت سلامت در این حالت، سهل‌گیری بیان شده است. در این مقاله با استفاده از روش فلسفی، نابسندگی تبیین صورت‌گرفته از سهل‌گیری به‌عنوان وضعیت سلامت فوق‌الذکر نشان داده شده و تلاش گردیده است تا تبیین شایسته‌تری از نسبت تساهل با کمال‌گرایی دینی ارائه شود. طبق این پژوهش لفظ کمال‌گرایی غیرواقع‌گرا مسائلی را سبب می شود که موجب تضعیف کمال‌گرایی و حرکت به‌سوی غایت دینی می‌شود. لذا با تبیین جایگاه تساهل‌ورزی به‌عنوان یک مفهوم پازل‌گونه و فازی در فاصله دو قطب سهل‌انگاری و صعوبت مؤثر، حدوث مسائل فوق‌الذکر نیز رفع می‌شود.
مبانی انسان‌شناختی از دیدگاه ملاصدرا
نویسنده مقاله «مبانی انسان‌شناختی از دیدگاه ملاصدرا و اصول تربیتی منتج از آن» در چکیده نوشتار خود آورده است: هدف پژوهش حاضر، بررسی مبانی انسان‌شناختی از دیدگاه ملاصدرا و اصول تربیتی منتج از آن با استفاده از روش استنتاجی بازسازی‌شده فرانکنا می‌باشد. براساس این روش، با ترکیب گزاره‌های توصیفی مربوط به مبانی انسان‌شناختی و گزاره‌های تجویزی ناظر به هدف تعلیم‌وتربیت، می‌توان به گزاره‌های تجویزی مربوط به اصول تربیت دست یافت. مبانی عمده انسان‌شناختی از دیدگاه ملاصدرا به این نحو صورت‌بندی شده‌اند: حرکت تکاملی نفس، تفوق عقل نظری بر عقل عملی، اراده مسبوق به عقل عملی، ظهور ملکات و ظهور نوعیت‌های فردی. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در دیدگاه ملاصدرا می‌توان از این اصول تربیتی سخن گفت: تقویت تدریجی حرکت تکاملی نفس، قراردادن عقل عملی در خدمت عقل نظری، پرورش اراده با تقویت عقل عملی، تداوم بر عمل و توجه به تفاوت‌های فردی.
انتهای پیام
