نفس واحده در عرفان در جدیدترین شماره از فصلنامه «عرفان اسلامی»

به گزارش ایکنا؛ در این شماره از فصلنامه «عرفان اسلامی» مقالاتی با عناوین «یقین‌شناسی در عرفان ابن عربی» نوشته عبدالحسین خسرو پناه و محمود خونمری؛ «حوزه معنایی اسم و صفت در ساخت نوع ادبی عرفانی (حدیقه سنایی)» تالیف عباسعلی وفایی و فاطمه مرادی؛ «جنبه های عارفانه حیا در غزلیات شمس» به قلم مجید فرحانی‌زاده و عباس محمدیان؛ «دیوان شمس تبریزی، آینه بازتاب شعورمندی کائنات» نوشته عنایت‌الله شریف‌پور، احمد امیری خراسانی و مهین ایرانمنش؛ «مشی عرفانی فارابی» تالیف قدرت الله خیاطیان و راحله میرآخورلی؛ «اشارات و درون مایه‌های عرفانی در دیوان وفای فراهانی» نوشته فاطمه آگاه، احمدرضا یلمه‌‌ها و مریم محمودی؛ «نفس واحده در عرفان» تألیف انسیه جعفری و فرزاد عباسی؛ «اخلاق دینی- عرفانی در احیاء علوم‌الدین و المحجه البیضاء فیض کاشانی (با نگاهی به نسبت دین و اخلاق)» تألیف عبدالرضا شریفی، احمد حسنی رنجبر و علی‌‌اصغر حلبی و «تکدی در آموزه‌های عرفانی وفقه» سید محمد صدری، حیدر امیرپور و حسن علی‌پور منتشر شده است.

 

همچنین مقالات «تأثیر نگرش عرفانی نظامی بر شکل‌گیری هویت فرهنگی «جهان وطنی» در خمسه نظامی» نوشته محمد مرادی و احمدرضا کیخای فرزانه؛ «بررسی اثربخشی تربیت بر سازندگی فرد و اجتماع از منظر قرآن مجید با نگاهی به عرفان اسلامی» تألیف شهین سیمیاری، علی قائمی امیری و محمد آرمند؛ «بررسی دیدگاه دکتر علی شریعتی درباره عرفان و تصوف» به قلم فاطمه سلیمانی کوشالی، عظیم حمزئیان و محمودرضا اسفندیار؛ «آرکی تایپ و مفهوم عرفانی پل در مصیبت‌نامه عطار» نوشته سعیده ساکی انتظامی، ملک محمد فرخ زاد و سیداحمد حسینی کازرونی؛ «ولایت محبت در اشعار مولانا» تالیف ماه نظری؛ «کاربرد اصطلاحات عرفانی در غزلیات ابن حسام خوسفی» نوشته فرشته خاوری، حبیب جدیدالاسلامی و بهروز رومیانی؛ «مضامین عرفانی، دینی و ادبی حروف الفبا در اشعار شاه نعمت الله ولی کرمانی» تألیف غلامرضا حیدری؛ «حال و مقام در عرفان اسلامی» به قلم شاپور نورآذر؛ «شکل‌شناسی راوی در حکایات کرامت‌های عرفانی» تألیف مهدی رضایی و عزیزه نیدی؛ «بررسی عوامل زمینه‌ساز تکوین و تکامل ادبیات عرفانی» نوشته هاجر جوکار، مریم پرهیزکاری و سید جعفر حمیدی از دیگر مقالات این شماره هستند.

 

 

در چکیده مقاله «یقین‌شناسی در عرفان ابن عربی» می‌‌خوانیم مفهوم یقین از جمله مفاهیمی است که در حوزه‌های متعددی مانند فلسفه و عرفان موضوع بحث قرار می‌گیرد. در عرفان اسلامی نیز عارفان مسلمان به مفهوم یقین با توجه به استعمال آن در آیات قرآن کریم و روایات توجه کرده‌اند. هدف نویسنده در مقاله حاضر بررسی مفهوم یقین در آثار ابن عربی است. نویسنده با مراجعه به آثار ابن عربی تلاش می‌کند تا ضمن بیان چیستی مفهوم یقین از دیدگاه ابن عربی به آثار و مراتب آن نیز اشاره کند. نتیجه‌ای که محقق با تکیه بر تحلیل دیدگاه ابن عربی در مورد مفهوم یقین بدان رسیده است توجه به تمایزی است که وی در مورد یقین روانشناختی و یقین منطقی ایجاد می‌نماید. همچنین در مورد مراتب یقین در کنار اقسام سه گانه آن وی قسم جدیدی بنام «حقیقة الیقین» را نیز معرفی می‌کند. البته مقصود ابن عربی از یقین نه مطلق یقین، بلکه یقین خاصی است که ارزش دینی و عرفانی داشته و تنها از طریق عبادت به دست می‌آید. نوآوری دیگری که می‌توان در دیدگاه این عربی شناسایی نمود مسئله اعتقاد وی به «یقین بلا محل» است که مصداقی از آن را با استناد به یکی از آیات قرآن و بر طبق برداشت خاص خود نشان داده است. اما به نظر می‌رسد مسئله یقین بلا محل با دیدگاه کلی ابن عربی در مورد عرض، مبنی بر نیازمند دانستن آن به موضوع و محل، در تعارض آشکار است. ضمن آن که به تصریح خود ابن عربی، یقین به عنوان امری مستقل و قائم به خود در خارج موجود نمی‌شود، بلکه متکی به انسان موقن است، همانند قیام علم به عالِم. اما اگر یک عملی را محل یقین بدانیم، باید گفت چنین فرضی خارج از طور عقل متعارف است.

 

 

نویسنده مقاله «مشی عرفانی فارابی» در طلیعه نوشتار خود آورده است ابونصر فارابی (295-339 ه.ق.) فیلسوفی است که در سرزمین ایران پس از اسلام پدیدار گشته و از آشناترین فلاسفه نسبت به دانش روز است که در محدوده زمان خود گام‌‌های بسیار مهمی در تأسیس فلسفه اسلامی برداشته است. فارابی همچون ابن سینا در کنار فلسفه و دیگر علوم به عرفان نیز گرایش داشته است و در عرفان عملی وی زهد، عدم دلبستگی و زندگی توأم با انزوا دیده می‌‌شود و بر اساس آن در عرفان نظری نیز دارای نظرات و آثاری است. آنچه در پژوهش حاضر محل نظر است، این است که آیا فارابی علاوه بر صاحب فن بودن در حوزه‌های علمی بر شمرده شده، عارف نیز به حساب می‌‌آید؟ آیا دلایلی برای انتخاب وی در سلک عرفان نظری و نسبت وی با عرفان عملی وجود دارد؟ از این رو این بررسی به روش توصیفی- تحلیلی متوجه اثری است با عنوان فصوص الحکم که از آن فارابی است و دیگر آثاری که از وی به جا مانده تا تصویر عرفان و تصوف نظری و عملی وی را ترسیم سازد.

 

 

در چکیده مقاله «نفس واحده در عرفان» می‌‌خوانیم یکی از مسائل بحث برانگیز در قرآن کریم که محل مناقشه برخی از عرفا قرار گرفته است تقدم در خلقت مرد بر زن و عاملیت واسطه بودن مرد در خلقت زن است. در واقع این گروه از عرفا با مطرح کردن اولویت در خلقت مرد، از زن با عنوان جنس دوم و طفیل وجود مرد نام برده و اساس خلقت زن را امری بی‌ارزش و صرفاً جهت کامجویی، ازدیاد نسل و ... معرفی مس‌کنند. در حالی که در بینش اسلامی و با تکیه بر تعالیم وحیانی اگر چه زن و مرد دو جنس متفاوت محسوب می‌‌شوند اما هر دو دارای وحدت نوعی و ماهیت انسانی یکسان و منقسم از یک گوهر وجودی‌اند. و ملاک و معیار ارزش گذاری بین زن و مرد را در تقوا و پارسایی قرار می‌‌دهد. هدف از نگارش این مقاله نگاهی تحلیلی - تطبیقی نسبت به جایگاه زن در هستی شناسی از منظر عرفاً است تا با تکیه بر آیات قرآن کریم به رفع تبعیض بین مرد و زن و متعاقباً به اثبات جایگاه وجودی زن به عنوان نوع انسانی منجر شود.