راهپیمایی اربعین؛ ابررویداد فرهنگی، اجتماعی و دینی قرن ۲۱
گروه جامعه ــ اربعین هدیه الهی است که خداوند رحمان به واسطه حضرت اباعبدالله الحسین(ع) آن را بر عالمیان ارزانی داشته است. پیاده‌روی اربعین و طی طریق چند صد کیلومتری و گاه بیشتر در سرزمین نینوا با حضور چند ده میلیونی زائران و دلبستگان و عاشقان حضرت دوست از هر قوم و قبیله‌ای و از هر رنگ و نژادی و با هر دین و مسلکی، گواهی است بر عشق الهی و موهبت خداوندی که در این برهه از زمان بر مردمان این دوره جلوه‌گر گشته، شور و شوق حسینی را با شعور و معرفت و شناخت از جهان هستی و درک واقعیت خلقت را در اندیشه اسلام ناب محمدی(ص) برای رسیدن به کمال و تعالی انسانی و پی بردن به ذات اقدس الهی به ارمغان آورده است.
منوچهر جهانیان، رئیس دانشکده علوم گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ و عضو هیئت مدیره انجمن علمی گردشگری ایران، به مناسبت اربعین حسینی یادداشتی را در اختیار ایکنا قرار داده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.
اجتماع میلیونی یاوران پرچمدار عدالت و صلح و دوستی و اقامه‌کننده عدل و نویدبخش حکومت جهانی مستضعفان بر مستکبران و غاصبان را نوید می‌دهد.
حب الحسین(ع) یجمعنا همانا محبت و دوستی اهل بیت(ع) و سالار و سرور شهیدان عالم بزرگترین انسجام و وحدت و یکپارچگی امت واحده را به وجود می‌آورد.
دین و مذهب همواره موجد تأثیرات عمیق، کنش‌های پایدار انسانی و توسعه جوامع بشری بوده و بشر از همان آغازین خلقت در پی شناخت و آگاهی و کشف ناشناخته‌ها و سیر در آفاق وانفس برای شناخت خود و شناخت خالق و درک کمال و هستی در سرزمین‌های مختلف بوده است و این مبنا و شروعی برای سفرهای دینی و مذهبی بود که پایه و اساس گردشگری دینی را شکل داد. باورها و اعتقادات دینی همواره سرچشمه ایجاد فرهنگ‌های گوناگون در جهان بوده و تا به امروز سیروسفر را در جهان تحت تأثیر خود قرار داده است و انسان در راستای اعتقاد و تمسک به یک دین و مذهب برای درک و شناخت هستی و جهان پیرامون آن و شناخت خالق جهان برای نیل به کمال و سعادت، که بشر در جستوجوی آن بود، در زمان‌های قدیم در شرایطی که بشر از سیستم حمل‌ونقل پیشرفته برخوردار نبوده و به راحتی نمی‌توانسته از نقطه‌ای به نقطه دیگر در جهان سفر کند، سفرهای دینی و معنوی در میان مردم رواج داشته است. ایمان واعتقاد راسخ نقطه آغازین پیمودن سفرهای دشوار و سخت در آن دوران محسوب می‌شد.
در دین مبین اسلام نیز همچون سایر ادیان سفرهای مذهبی و زیارت ائمه معصومین(ع) رواج داشته و مسلمانان در مناسبت‌های گوناگون به مکان‌ها مقدس سفر می‌کنند. «اربعین» ازجمله رویدادهای مذهبی ویژه در دین اسلام است که نه‌تنها به‌عنوان تنها مراسم چهلم امام معصوم برای حضرت سیدالشهدا(ع) و یاران باوفای آن حضرت برگزار می‌شود؛ بلکه نشان و نماد ایمان، اعتقاد و باور عمیق دینی در دین اسلام از قول امام معصوم(ع) بیان گردیده است.
اربعین سبک و سیاقی متفاوت
گردشگری دینی ازجمله مهم‌ترین گونه‌های سفر و گردشگری در جهان است که انگیزه اصلی آن به جهت باورها و اعتقادات دینی همواره پذیرای گردشگران و زائران در جهان بوده و سبک و سیاق آن با سایر گونه‌های سفر و گردشگری متفاوت است. به‌طوری‌که در سال‌های اخیر افراد با گرایش‌ها و ادیان و مذاهب مختلف نیز به این ابر رویداد فرهنگی، اجتماعی و دینی علاقه‌مند شده و بخش مهم و قابل‌تأمل و توجه از سفر و گردشگری دینی در جهان را به خود اختصاص داده است. ابررویداد پیاده‌روی اربعین ازجمله رویدادهای بزرگ و مهم در حوزه سفر و گردشگری دینی و معنوی است که در راستای باورها و اعتقادات دینی و پاسداشت ارزش‌های والای انسانی و اجتماع عظیم انسانی و بلکه بی‌نظیرترین آن در قرن حاضر، هرساله با حضور میلیون‌ها نفر از اقصی نقاط جهان در سرزمین کربلا به وقوع می‌پیوندد، به‌طوری‌که حضور میلیون‌ها نفر در چنین رویداد مهم فرهنگی، اجتماعی و دینی در نوع خود بی‌نظیر و بی‌سابقه است.
توسعه گردشگری دینی منطقه
با توجه به طیف انگیزه‌های گوناگونی که در سفر به اماکن مقدس وجود دارد، راهپیمایی اربعین به عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای گردشگری دینی در سال‌های اخیر توانسته است در توسعه گردشگری دینی منطقه با محوریت کشور عراق سهم بسزایی ایفا کند. چه‌بسا حضور میلیون‌ها نفر در سرزمین عراق که به‌عنوان یکی از مناطق ناامن خاورمیانه در جهان مطرح شده است، خود عنصری است که خواهد توانست ذهنیت‌های منفی به وجود آمده را که خود عامل مهمی در مراودات سیاسی و منطقه‌ای به شمار می‌رود، تقلیل دهد.
اربعین یک ابررویداد دینی
معیارهای بسیاری در جهت توسعه گردشگری بیان می‌شوند، از جمله می‌توان به رویدادها در گردشگری اشاره کرد، به‌طوری‌که امروزه کشورهای مختلف در جهان از ایجاد و خلق جاذبه‌های متنوع و برگزاری رویدادها برای جذب گردشگران بهره می‌گیرند. رویدادها در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از پردرآمدترین و سودآورترین گونه‌های گردشگری به شمار می‌روند. در این زمینه راهپیمایی اربعین به عنوان یک ابررویداد مهم دینی به عنوان یک جریان مردم محور در حال برگزاری است.
کشورهای منطقه با محوریت جمهوری اسلامی ایران و عراق نقش مهمی در برگزاری و پاسداشت این ابر رویداد فرهنگی، اجتماعی و دینی دارند. اعتقاد و باورهای دینی مردم در نقاط مختلف در راستای مهمان‌نوازی و استقبال از زائران راهپیمایی اربعین یکی از ارکان اصلی توسعه گردشگری دینی در ابر رویداد پیاده روی اربعین تبدیل شده است و این امر پذیرش و مشارکت جامعه میزبان و محلی از گردشگران دینی است که به عنوان یکی از مباحث کلیدی در توسعه سفر و گردشگری به شمار می‌رود.
مسیر جدیدی در توسعه گردشگری دینی
از سوی دیگر راهپیمایی اربعین و حضور با شکوه جمع کثیری از مسلمانان و دلدادگان شور و شعور حسینی از سراسر جهان توانسته است مسیر جدیدی را در توسعه گردشگری به عنوان یک برند گردشگری دینی به همراه داشته باشد. به‌ویژه به دلیل گسترش و رواج حجم کثیری از اخبار و اطلاعات در انواع رسانه‌ها، به‌ویژه رسانه‌های نوین و نوظهور در سال‌های اخیر افراد سایر ادیان و مذاهب هم در این ابر رویداد فرهنگی و اجتماعی حضور پیدا کرده‌اند.
گردشگری دینی به دلیل وجود انگیزه‌های درونی و اعتقادی رواج و گستره بیشتری در مقایسه با سایر انواع گردشگری در جهان دارد. که می توان گونه ای جدید و نو از گردشگری را تحت عنوان گردشگری تعالی بخش به شمار آورد.
اقدامات و برنامه‌ریزی‌هایی که در جهت توسعه گردشگری به کار گرفته می‌شود در بازه زمانی بلندمدت بسیار نتیجه‌بخش و اثرگذار خواهند بود. ازاین‌رو می‌توان ایجاد تصویر ذهنی از حضور میلیون‌ها نفر در راهپیمایی اربعین و حضور در بارگاه مطهر و ملکوتی حضرت اباعبدالله حسین علیه‌السلام را به عنوان کلید موفقیت و دروازه ورود به سایر اقدامات توسعه گردشگری دینی و معنویت دانست.که در راستای گردشگری تعالی بخش در جهت تکامل روحی و درونی افراد و گروههای انسانی برای سیر در افاق و انفس و خودسازی و پالایش روح و روان در دریای بیکران عشق و معرفت الهی در وجود انسان های عاشق رخ می نماید را به مردمان جهان و عاشقان و دلدادگان حق و حقیقت ارائه کرد. گردشگری تعالی بخش زائرین و عارفان کوی حقیقت را به کمال و تعالی و سعادت اخروی رهنمون می‌کند.
لزوم ثبت جهانی راهپیمایی اربعین
از این رو لازم است با همکاری کشورهای منطقه و با محوریت جمهوری اسلامی ایران و کشور عراق اقدام لازم برای ثبت جهانی راهپیمایی اربعین به عنوان یک ابر رویداد فرهنگی، اجتماعی، دینی و میراث فرهنگی کهن و عظیم بشری در فهرست میراث فرهنگی جهانی در سازمان علمی، فرهنگی، آموزشی و تربیتی ملل متحد «یونسکو» به اهتمام ورزند.
از سوی دیگر از آنجایی‌که گردشگری و اشتغال، آینده بهتر برای همه به عنوان شعار سازمان جهانی گردشگری برای سال 2019 نامگذاری شده است. فرصت مناسبی است برای رونق کسب و کارهای محلی و اشتغال برای جوامع میزبان ومحلی مناطق مرتبط با مسیرهای پیاده روی اربعین در جهت افزایش درآمد و رونق اقتصادی آنان برای رفاه مطلوب و زندگی بهتر که باید مورد توجه دولتمردان ایران و عراق برای ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه ناوگان حمل و نقل و مراکز خدمات اقامتی و رفاهی قرار گیرد.
استفاده از فناوری‌های برخط و دیجیتال
همچنین به‌کارگیری فناوری‌های دیجیتال می‌تواند به بهبود و گسترش معارف مربوط به اربعین و انتقال فرهنگ عاشورایی به تمامی جهانیان ازطریق فضای مجازی و مدیریت کارآمدتر ابررویداد راهپیمایی اربعین کمک نماید. فناوری‌های نوین و شبکه‌های ارتباطی در دسترس مطلوب و به اصطلاح فناوری برخط و همگانی کمک می‌کند تا فرصت‌های تازه‌ای برای خیلی عظیم زائران اربعین برای تولید محتوا، عکس، فیلم و نمایش جلوهای زیبای عشق و مهربانی و ایثار و تواضع و یکرنگی و به نوعی پیاده‌روی اربعین عصاره همه خوبی‌ها و نشر معارف اهل بیت(ع) و به تبع آن انتقال پیام فرهنگ عاشورا به زبان‌های مختلف دنیا به مردمان جهان وخیل عظیم و میلیونی شرکت‌کنندگان راهپیمایی اربعین فراهم گردد. مسئولین امر می‌توانند ضمن آگاهی نسبت به نقش و فهم هوشمندانه مناسبات بین ابر رویداد دینی اربعین و فناوری دیجیتالی، در انجام این مهم موضوع نشر دیجیتالی معارف در پیوند با اربعین تمرکز ویژه کنند و با تولید و در اختیار گذاشتن داده‌ها و اندیشه‌های متقن، مستند و موثق مکتب اهل بیت(ع) به زائران اربعین تحت نرم‌افزاری جامع اقدام کنند .تا زائران نیز با آگاهی بیشتر و درک بهتری در این رویداد شرکت کرده و به تولید مطالب در قالب‌های نوشتاری، صوتی و تصویری در پیوند با کنش‌های شکل‌گرفته اجتماعات در مسیر راهپیمایی اربعین و بازنشرآن همت گمارند و در میان پیچیدگی‌های تبلیغات رسانه های استکباری، اربعین رساترین و در عین حال بلندترین و اثرگذارترین رسانه قرن حاضر است که در اجتماع عظیم بشری مردمان کشورهای مختلف به ندای حق‌طلبانه و عدالت‌خواهی سیدالشهدا(ع) با وحدت و یکپارچگی و انسجام امت واحده رنگ و بوی حسینی به خود گرفته است. در سراسر گیتی طنین‌انداز شود.
