بحران آب و پیامدهای آن

لقمان امامقلی، مدرس دانشگاه و کارشناس اجتماعی محیط زیست در گفت وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اصفهان، ازدیاد جمعیت، فراوانی محصولات مصرفی، بالارفتن سطح زندگی و افزایش تقاضای مردم، ضعف ارگان¬های اجرایی حکومت¬ها در اجرای برنامه¬ها و پروژه¬های اکولوژیکی حمایت از محیط زیست، استفاده غایت گونه و غیر اصولی از محیط طبیعی(نظیر تخریب جنگل برای ایجاد جاده و سد سازی، تغییر مسیر رودخانه) و در نهایت کنش¬های غیر مسئولانه انسان(مصرف انرژی زیاد، و استفاد بیش از حد از منابع طبیعی)، نتایج ناگوار و خسارات نامطلوبی را به بار آورده و روز به روز این نتایج و خسارت¬ها حادتر می¬شود.

وی افزود: از جمله این تبعات می¬توان به تخریب محیط زیست و اراضی کشاورزی، گرم شدن زمین، آلودگی هوا، آب، خاک، کاهش منابع طبیعی و نابودی جنگل¬ها و مراتع، کاهش منابع تولید انرژی، بحران آب، برق و گاز و بروز انواع بیماری¬ها اشاره کرد.  

این محقق و پژوهشگر محیط زیست با بیان اینکه یکی از چالش¬های که جامعه جهانی به خصوص ایران با آن مواجه می‌باشد، بحران آب است، بیان کرد: بحران آب در زمره موضوعات تازه‌اي است که به صورت چالشي جدي فراروي دولت‌مردان و شهروندان و روستاییان قرار گرفته و زندگي آن‌ها را با تهدید جدی مواجه کرده است. 

امامقلی خاطرنشان کرد: احداث سدها غیر کارشناسی شده بر روى رودخانه‌ها در نقاط مختلف، حفر هزاران چاه، فقدان مديريت درست آب، استفاده نادرست از آب(نظیر استفاده از آب آشامیدنی برای شستشوی اتومبیل، حیاط، لباس شویی، ظرف شویی و آبیاری باغچه)، توسعه نامتوازن شهرها و گسترش شهرنشيني و در نتیجه آن افزایش مصرف آب در شهرهای ایران بحران را تشديد کرده است. 

وی افزود: کشور ایران هم با توجه به اینكه بر روی كمربند خشكی قرار دارد و مساحت عمده‌ای از آن را مناطق كویری و نیمه كویری پوشانده با محدودیت کمیت منابع آب شیرین و به ویژه با مشکل توزیع غیر یکنواخت این منابع در نقاط مختلف رو به رو است.

وی ادامه داد: ایران با متوسط نزولات جوی 260 میلی متر در سال (یک سوم متوسط بارندگی جهان) از کشورهای خشک جهان و دارای منابع آب محدود است. با توجه به رشد جمعیت در ایران سرانه منابع آب تجدید شونده که در سال 1335، 7000 متر مکعب بوده در سال  1375 به 2000 متر مکعب کاهش یافته است و پیش بینی می‌شود که تا سال 1400 به حدود 800 متر مکعب کاهش یابد که پایین تر از مرز کم آبی (1000 متر مکعب) است.

این استاد مراکز آموزش عالی اصفهان گفت: با توجه به تقسیم بندی سازمان ملل متحد در سال مزبور، ایران نه تنها شرایط تنش و فشار ناشی از کمبود آب را تجربه خواهد کرد، بلکه وارد شرایط کمیابی شدید آب می‌گردد که این سبب تنش‌های اجتماعی- سیاسی و مخاطرات بهداشتی را در پی‌خواهد داشت.

امامقلی ادامه داد: بحران آب دارای پیامدهای کمی و کیفی است، از جمله پیامدهای کمی بحران آب می‌توان به بروز تنش‌هاي ناشي از تشديد رقابت بين متقاضيان آب، بروز مشكلات در تامين امنيت غذايي، گسترش فقر و بيكاري و گسترش پيش داوري‌هاي قومي و تضادهاي قومي اشاره کرد و از جمله پیامدهای کیفی آب می‌توان به بروز انواع بيماري‌ها بويژه بيماري‌هاي صعب العلاج(شيوع انواع سرطان‌ها) در اثر آلودگي آب، تهديد سلامت شهروندان و به تبع آن افزايش هزينه‌هاي بهداشت و درمان، بي اعتمادي به جامعه پزشكي و نارضايتي از دولت و اشاره کرد كه در كنار خدشه دار شدن سرمايه اجتماعي، می¬تواند بروز تنش¬های اجتماعی را به همراه داشته باشد. 

وی افزود: بحران آب در ایران و پیامدهای احتمالی آن ضرورت توجه به مصرف پایدار آب را بیش از پیش توجیه می¬کند. موضوع پایداری مصرف آب در نهایت در گرو تطبیق رفتار انسان با چرخه آب است، جوامع انسانی نیازمند آنند كه قابلیت خود را در مدیریت استفاده از آب تا حد توان توسعه دهند تا كیفیت و كمیت آب مصرفی انسان با توجه به نسل‌های آینده كه تنها به همین منابع دسترسی دارند، حفظ شود.

وی با بیان اینکه گزینه‌های مختلفی در جهت مصرف پایدار آب وجود دارد، بیان کرد:این موارد را می‌توان در زمینه سیاست قیمت گذاری مناسب، جیره بندی، استفاده از قطعات کاهنده مصرف و غیره تقسیم بندی کرد.

امامقلی تصریح کرد: تجربه نشان داده که قانون به تنهایی نمی‌تواند مشکلات آبی را حل کند. برای مصرف پایدار آب در وضعیت بحرانی ایران لازم است از عقاید، نگرش‌ها، ادراک و نیات رفتاری مردم نسبت به صرفه جویی آب اطلاع حاصل شود تا سیاست‌ها و استراتژی‌هایی نظیر تدوين برنامه جامع آموزشي، اطلاع‌رساني، آگاه‌سازي و جلب مشارکت عمومي، که نگرش و رفتار مردم را به سمت صرفه جویی آب سوق می‌دهند و همکاری آن‌ها را در زمینه اجرای اقدامات مدیریت تقاضا افزایش می‌دهد، بهتر طراحی شود و به دنبال آن باید گفتمان عمومي یعنی گفتگوي محلی در خصوص بحران آب شکل گیرد.