سیره امیرمؤمنان(ع) در نفی رذائل در جامعه / تکبر مسئولان چاپلوسی را رواج می‌دهد

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین بهرام دلیر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، جمعه، 19 اردیبهشت‌ماه، در بخش دوم بحث اخلاق سیاست در مؤسسه مفتاح کرامت قم، گفت: در جامعه ایران مطالب زیادی در مورد اخلاق گفته می‌شود، ولی شاهدیم که این همه تبعیض، رشوه، طلاق و ... وجود دارد، چون ما اخلاق را با عالم واپسین گره زده‌ایم.

وی افزود: این در حالی است که پیامبر(ص) اخلاق را آورد تا دین و دنیا ما را آباد کند و اخلاقی که دنیای ما را آباد نکند، در عالم آخرت هم کاری از او بر نخواهد آمد؛ همچنین پیامبر(ص) فلسفه بعثت خود را اتمم مکارم‌الاخلاق بیان فرمود.

تقسیم شهروندان در اخلاق علوی معنا ندارد

دلیر در ادامه با بیان اینکه در اخلاق سیاسی علوی تقسیم شهروندان معنا ندارد، افزود: ممکن است برخی بگویند میان کافر و مؤمن تفاوت وجود دارد، ولی امام علی(ع) دغدغه داشت که خلخال از پای زن یهودی هم جدا نشود؛ در دعای روزانه ماه مبارک می‌خوانیم که «اللهم اغن کل فقیر؛ اللهم اشبع کل جائع» از گرسنه نمی‌پرسند که دین تو چیست؟ حالا ما می‌خواهیم یک نان بربری بدهیم می‌پرسیم تو جانباز و فرزند شهید هستی یا خیر؟ اللهم اقض دین کل مدین، از بدهی بدهکاران خوشحال نشویم، یعنی در دعا هم نباید خط‌کشی داشته باشیم.

وی تأکید کرد: خدا خدای آنان هم هست (فارغ از هر دینی که دارند) و نباید خط‌کشی کنیم؛ آیا این خط‌کشی‌ها اخلاقی، خدایی، انسانی و دینی است؟؛ اینها شهوت، شهرت و شهوت قدرت و ثروت است؛ ادامه دعا این است که «اللهم رد کل غریب»؛ در مکتب علی، مروان و طلحه و زبیر را هم از جامعه نمی‌راند و از آنان مشاوره می‌خواهد؛ امام با نقدها به هم نمی‌ریزد و نقدکنندگان را سرزنش نمی‌کند.

وی با اشاره به تعبیر «اللهم فک کل اسیر» با بیان اینکه پیامبر(ص) آمد که غل و زنجیر از دست و پای بشر بردارد و اسارت را بر نتابید، افزود: بردگی را به هر بهانه‌ای برداشت؛ «اللهم اصلح کل فاسد من امور المسلمین»، اسلام فساد را بر نمی‌تابد؛ لذا در روایت بیان شده که فردی که دو روزش مساوی باشد مسلمان نیست. یا ابن طاووس از امام باقر(ع) نقل فرمود که هر روزی شاهد تو است یا بر علیه و یا له تو، کاری کن که زمانه بر له ما شهادت دهد نه علیه ما و به خوبی و نیکی و خوش گفتاری و رفتاری ما شهادت دهد.

دلیر با اشاره به مواجهه نیکوی امام صادق(ع) با فردی که به ایشان دشنام دادند، افزود: امام(ع) وقتی آن فرد به ایشان دشنام می‌دهند نماز خوانده و برای او دعا می‌کنند و می‌فرمایند که عربده‌کشی و نعره‌های غیرخردمندانه ناشی از بیماری روحی است.

دعایمان جهانی باشد

وی ادامه داد: فراز دیگر دعا این است که «اللهم سد فقرنا بغناک»؛ ما توجیه نکنیم که خدا در این دعا فقط به مؤمنان توجه دارد؛ خداوند به همه انسان‌ها توجه دارد و به همه آب و هوا و غذا می دهد. دعاهای ما باید جهانی باشد اگر سلایق ما بگذارد؛ فقه ما زیباست اگر سلیقه را بر فقه تحمیل نکنیم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه ملاک امام علی(ع) در نصب و عزل، تواضع و استکبار فرد است، تصریح کرد: فرمودند که ای بندگان خدا بترسید از اینکه شیطان شما را به بیماری تکبر و خودکامگی مبتلا کند؛ علامه جعفری در حکمت اصول آورده که انسان در مصدر قدرت بیش از هر کسی در معرض این خطر است؛ بنابراین رئیس جمهور، رئیس قوه قضائیه و مجلس و ... بیشتر در معرض این خطر هستند.

وی با بیان اینکه حکومت در نزد امام علی(ع) از آب دهان بز و کفش پاره‌ای کمتر است، افزود: کفش پا را می‌پوشاند، ولی قدرت چه بسا صاحب قدرت را رسوای دنیا و آخرت کرده و به جهنم ببرد؛ شهوت قدرت و ریاست در قاموس امام آش دهن‌سوزی نیست.

دلیر اضافه کرد: تکبر مخصوص خداوند است؛ شیطان ادعایی کرد و رجیم همه انسان‌ها و خدا شد؛ خداوند با تکبر ملک خود را از درگاهش می‌راند و من انسان اگر کبر بورزم با ما چه خواهد کرد. تکبر زهری است که ادبیات چاپلوسی را در جامعه‌ ساری و جاری می‌کند؛ مولانا فرمود: تو بدان فخرآوری کز ترس و بند/ چاپلوست گشت مردم روز چند/ هر که را مردم سجودی می‌کنند/ زهر اندر جان او می افکنند.

وی اظهار کرد: فرد متواضع از خرد عمومی استفاده می‌کند حتی پدر مستبد نمی‌تواند فرزندان خوبی را تربیت و رئیس مستبد نمی‌تواند زیرمجموعه خود را تربیت کند؛ معلم متکبر نمی‌تواند دانش‌آموز خوب تربیت کند همان طور که گفته‌اند: «الناس علی دین ملوکهم»؛ یعنی اگر مسئولی خطا و خلافی مرتکب شد مردم آن را بر خود فرض خواهند دانست.

دلیر با بیان اینکه امروز نهج‌البلاغه رو به فراموشی است و کلمات غیرمعصوم جای کلمات معصوم را گرفته است، اضافه کرد: امام علی(ع) فرمودند که باید افراد برگزیده تو کسانی باشند که حرف‌های حق و تلخ را بیش از دیگران به تو بگویند. مسئول نظامی اسلامی باید خردمندان را به کار بگیرد؛ مداحی اهل بیت(ع) خیلی خوب است، ولی در حد مداحی، مداح نباید نامزد انتخابات معرفی کند بلکه اندیشمندان باید نظر بدهند.

وی افزود: مداحان نباید کاری به سیاست داشته باشند البته ممکن است در کوتاه مدت منافعی داشته باشد، ولی در درازمدت تیشه به ریشه اعتقادات زدن است.

وی در ادامه با بیان اینکه خشونت در اسلام مردود است و حتی قصاص هم مایه حیات است، اظهار کرد: امام علی(ع) در تعبیری فرمودند که خردمندان بدانند کسانی که برای عرض و مال و جان مردم خطر دارند نباید در قدرت باشند، اندیشه سیاسی علی(ع)، هدایت‌محور و نه قدرت‌محور است.

اصالت در اسلام با صلح و عفو است

وی تأکید کرد: در قاموس اسلام، اصالت با عفو و صلح است و نه انتقام، وقتی سخن از آشتی ملی می‌کنیم، برخی ناراحت می‌شوند، ولی ما همه انقلاب را دوست داریم و آن را یادگار جانبازان و شهدا و ایثارگران می‌دانیم؛ انقلابی یعنی خوش اخلاقی و پایبندی به فضائل، انقلابی کسی است که عفت کلام دارد و دنبال تعاون و مبارزه با تنازع است.

دلیر تصریح کرد: وقتی معاویه آب را بر امام بست، یاران امام بر معاویه سب کردند؛ ولی امام رو ترش کردند و فرمودند که من از سبابین بیزار هستم. لذا دشنام‌گو در اندیشه علی محبوب نیست و جایی ندارد. امام(ع) فرمود به جای سب، کارهای بد معاویه را بگویید.