سطحی‌نگری و شتابزدگی جوانان؛ چالش تعمیق هنر در جامعه
گروه هنر ــ محمدصادق رحمانیان درباره چالش‌های رادیو فرهنگ برای تبیین فرهنگ به نسل امروز می‌گوید: این شبکه رادیویی تمام تلاش خود را به کار بسته است تا به ورطه افول فرهنگی، که جامعه با آن دست به گریبان است، نیفتد و با سطحی‌نگری در عرصه فرهنگ مقابله کند.
محمدصادق رحمانیان تیرماه 1344 در شهر «گراش» فارس در خانوادهای روحانی متولد شد. او از شاعران معاصر فارسی‌زبان است که در وصف امام حسین(ع) اشعاری فراوانی را سروده است. رحمانیان از سال 93 تصدی رادیو فرهنگ را برعهده دارد. برای آشنایی بیشتر با عملکرد رادیو فرهنگ و چگونگی سیاست‌گذاری‌های این شبکه رادیویی با او به گفت‌وگو نشسته‌ایم. مشروح آن را می‌خوانیم.
ایکنا ـ رادیویی با عنوان فرهنگ از چه زمانی و با چه رویکردی تأسیس شد؟
در تاریخ 4 اردیبهشت 1319 اولین فرستنده رادیویی ایران در محل بی‌سیم در جاده شمیران افتتاح شد. رادیو در 24 ساعت شبانه‌روز تنها 8 ساعت برنامه اجرا می‌کرد که شامل اخبار، موسیقی ایرانی، گفتار مذهبی، فرهنگی و...بود. در سال 1322 رادیو تهران بخش دیگری به تعداد بخش‌های قبلی خود افزود و صبح‌ها نیز برنامه‌های آن سه ساعت افزایش یافت. در سال 1324 برای روزهای تعطیل نیز برنامه مدون پخش می‌شد. رادیو تهران در بدو تأسیس دو فرستنده داشت که یکی برای موج متوسط و دیگری برای موج کوتاه بود و برای پخش برنامه‌های خود از یک استودیوی در محل اداره بی‌سیم استفاده می‌کرد. در سال 1327 یک فرستنده در اختیار رادیو قرار گرفت و ساختمان کوچکی در میدان ارگ برای پخش اخبار ساخته شد. در سال 1336 نام رادیو تهران به رادیو ایران تبدیل و بعدها در جنب رادیو ایران فرستنده‌ای به نام رادیو تهران مشغول به کار شد که در آغاز تنها موسیقی پخش می‌کرد.
این روند بعدها همچنان ادامه یافت. البته بسیاری از این مراکز در ابتدای کار از فرستنده‌های ارتش استفاده می‌کردند، ولی به تدریج به فرستنده‌های اختصاصی رادیو مجهز شدند و همچنین این مراکز، برنامه‌های خود را به زبان و گویش‌های فارسی و دیگر زبان‌های محلی اقوام ایرانی تولید و پخش می‌کردند.
پس از انقلاب اسلامی، نام رادیو و تلویزیون ملی به صداوسیمای جمهوری اسلامی تغییر پیدا کرد و رادیو زیر نظر صداوسیما اهداف و تشکیلات خاص خود را یافت و هم‌‌اکنون، همانند گذشته، با شبکه‌های متعدد به کار خود ادامه می‌دهد.
در زمان معاونت حسن خجسته تصمیم بر این شد که رادیو 2 به عنوان رادیو فرهنگ فعالیت کند و در تاریخ اول فروردین 1378 رادیو فرهنگ با مأموریت پرداختن به مسائل ادبی و فرهنگی، که رادیو کمتر به آن می‌پرداخت، رسماً فعالیت خود را آغاز کرد و اکنون که حدود 20 سال از عمر آن می‌گذرد تاکنون 5 مدیر داشته است و از سال 1393 تاکنون بنده تصدی آن را برعهده دارم.
ایکنا ـ روند فعالیت رادیو فرهنگ چگونه است و برنامه‌ها را چگونه تأمین می‌کنید؟
برنامه‌های رادیو فرهنگ 24 ساعته است و حدود 18 ساعت تولید در طول روز داریم و برای تأمین برنامه به دو گونه عمل می‌کنیم. اول برنامه‌های تولیدی است که از قبل برای آن برنامه‌ریزی و برنامه‌سازی می‌کنیم و دوم، برنامه‌های زنده است که به موضوعات روز می‌پردازد و موضوعات فرهنگی و هنری روز در این بخش مورد بحث و ارزیابی قرار می‌گیرند.
بیشترین تأکید رادیو فرهنگ، واکنش به مسائل روز عرصه فرهنگ و هنر در برنامه‌های زنده است. ضرورتی ندارد که برنامه‌های تولیدی رادیو فرهنگ زنده باشد. بنابراین در این برنامه‌ها به موضوعاتی می پردازیم که هر زمان که لازم دانستیم بتوانیم آن را پخش کنیم و تلاشمان این است که برنامه‌های تولیدی حتماً از قبل آماده باشند و هر آنچه در جدول پخش قرار می‌گیرد چه در قالب برنامه‌های زنده و چه در قالب برنامه‌های تولیدی برای مخاطبان مفید و ارزشمند باشد.
ایکنا ـ درباره حوزه‌های تخصصی رادیو فرهنگ توضیح دهید؟
در رادیو فرهنگ چهار گروه به نام‌های تاریخ و اندیشه، گروه ادب و هنر، گروه جامعه و گروه کتاب تدارک دیده شده است و براساس 18 ساعت برنامه‌ای که در طول روز حتی به صورت تولیدی باید پخش شود، سهم هریک از گروه‌ها را معین می‌کنیم. مثلاً گروه کتاب می‌تواند سه ساعت در روز برنامه داشته باشد و موظف است این برنامه را طراحی و تولید کند. البته این تقسیم‌بندی به فراخور موضوعات روز است، اما به طور کلی سه یا چهار ساعت زمان در اختیار هر گروه است که باید برنامه مناسب را برای این زمان تولید کند.
ایکنا ـ برنامه‌های شاخص رادیو فرهنگ چه برنامه‌هایی هستند؟
چهار برنامه شاخص برای مخاطبان رادیو فرهنگ تدارک دیده‌ایم که اهالی رادیو فرهنگ و اهالی آن هنر حتماً آن را بشناسند. یکی از برنامه‌های شاخصمان در حوزه موسیقی برنامه «نیستان» است که به صورت تخصصی به این حوزه می‌پردازد و این برنامه از روزی که رادیو فرهنگ تأسیس شده تا امروز، که حدود 20 سال از آن می‌گذرد، همچنان در حال پخش است و کارشناسان شاخصی در این برنامه حضور داشته‌اند و فراز و نشیب‌های زیادی داشته است و اوایل این برنامه زنده بود و گاهی با زمان 4 ساعته پخش می‌شد اما با گذر زمان این برنامه و زمان آن تغییراتی داشته است. همواره کارشناسان شاخصی در این برنامه حضور داشته‌اند و اخیراً کیوان ساکت در این برنامه ردیف‌های موسیقی را با تار می‌نوازد و به علاقه‌مندان آموزش می‌دهد و می‌توان گفت تمام کسانی که تخصصی در حوزه موسیقی، چه در بحث ساز و چه در ردیف‌های موسیقی، دستی دارند در این برنامه حضور یافته‌اند.
برنامه دیگری که به عنوان برنامه شاخص طراحی شده برنامه عصرگاهی «رادیو کتاب» است و در آن تحولات و رویدادهای حوزه کتاب را مورد بحث و ارزیابی قرار می‌دهیم و تلاش می‌کنیم در تمامی حوزه‌ها اعم از مسائل نویسندگان، حوزه توزیع کتاب، قاچاق کتاب و مشکلات صنعت نشر و چاپخانه‌ها هم وارد شویم.
برنامه شاخص دیگری که در حوزه کتاب داریم در راستای معرفی کتاب‌های چاپ اولی است. البته میزان این کتاب‌ها عموماً زیاد است. به همین جهت سردبیران این برنامه کتاب‌ها را گزینش می‌کنند و پس از معرفی کتاب، گفت‌وگویی با نویسندگان این کتاب‌ها صورت می‌گیرد تا چاپ اولی‌ها معرفی شوند.
برنامه «میدان آزادی» برنامه شاخص دیگری است که نزدیک یک سال از طراحی آن می‌گذرد و این برنامه رویدادهای فرهنگی و هنر روز را که شمولیت و فراگیری دارند مورد بحث و ارزیابی قرار می‌دهد و با افراد مؤثر در این رویدادها بحث و گفت‌وگو و ابعاد آنها را برای شنونده‌ها تشریح و حلاجی می‌کند.
ایکنا ـ از نظر مدیر رادیو فرهنگ، حال فرهنگ جامعه ایرانی این روزها چگونه است؟
این روزها حال فرهنگ چندان مساعد نیست. فرهنگ به معنای وسیعش شامل آداب و رسوم، رفتار و گفتار می‌شود و رادیو فرهنگ سعی دارد طرح یا پیوستاری در نظر بگیرد که یک سر آن فرهنگ باشد و سر دیگر آن هنر. از هنر می‌توان به عنوان شاخصه متعالی فرهنگ نام برد. فرض کنید در حوزه کتاب انواع گوناگون هنری، ادبی و فرهنگی داریم و البته سینما و تئاتر هم همین ابعاد را دارند و اگر تئاتر فرهنگی داریم، انواع تئاتر روحوضی، تئاتر خیابانی و... هم داریم و سعی کرده‌ایم حد فاصل فرهنگ و هنر را رعایت کنیم، زیرا اگر به صورت کاملاً حرفه‌ای به امر هنر بپردازیم مخاطبان عام را از دست می‌دهیم و اگر به صورت کاملاً عمومی نگاه کنیم مخاطبان نخبه و حرفه‌ای را از دست خواهیم داد.
ایکنا ــ چالش کنونی فرهنگ و هنر چیست؟
متأسفانه در عرصه‌های گوناگون دچار سطحی‌نگری شده‌ایم و بسیاری از اساتید هنرهای مختلف پا به سن گذاشته‌اند و از رده تولید و آموزش خارج شده‌اند و بسیاری از کسانی که جایگزین این اساتید شده‌اند، جوهره آنها را ندارند و سطح فکری، مهارتی، تجربه زیست هنرمندان و سطح توقعی که آنان از خودشان دارند با سایرین فرق کرده است. نسل امروز دقت، حوصله و صبوری برای خلق اثر ندارد و می‌خواهد فعالیتی سطحی و شتابزده داشته باشد. این شتابزدگی یکی از آفت‌های روزگار ماست که سرعت در همه چیز نقش اول را یافته و به‌طورکلی تمام رفتارهای انسان تحت تأثیر این موضوع قرار گرفته است.
ایکنا ــ معیار ارزیابی برنامه‌های رادیو فرهنگ چیست و آیا اتاق فکر مشخصی دارید؟
برنامه‌هایی که برای رادیو فرهنگ طراحی می‌شوند اول مراحلی را طی می‌کنند که در آن ذکر می‌کنیم. مثلاً برنامه‌ای ظرفیت آن را دارد که یک فصل روی آنتن باشد و پس از 90 روز این برنامه ارزیابی می‌شود و اگر کیفیت لازم را داشته باشد می‌تواند در فصل‌های بعد هم ادامه پیدا کند و در غیر این صورت برنامه از چرخه پخش خارج خواهد شد.
برای هر برنامه اتاق فکر خاصی وجود دارد و کسانی که در برنامه ذی نفع‌اند، اعم از تهیه‌کننده و مدیر تولید و دو کارشناس امور رادیویی، طبق ملاکهایی برنامه را ارزیابی می‌کنند و اگر برنامه نمره بالای 70 از 100 به دست آورد قابل ادامه است و در غیر این صورت برنامه ضعیفی است و در دوره جدید پخش نخواهد شد.
ایکنا ـ به منظور تهیه برنامه‌های شاخص از افراد برجسته مشورت می گیرید؟
برنامه‌های شاخص ویژگی‌‌هایی دارند؛ مثلاً حتماً باید نویسنده خوبی داشته باشد و کارشناسان زبده و متخصص برای این برنامه‌ها وجود دارند و در هر برنامه با توجه به موضوع آن از کارشناسان همان موضوع مشورت می‌گیریم.
ایکنا ـ و سخن آخر؛ برای حرفه‌ای عمل کردن چه مؤلفه‌هایی دارید؟
تمام تلاشمان این است که در این زمینه حرفه‌ای عمل کنیم و مجری هر برنامه حداقل بر اصول کلی آن هنر دانش و علم کافی داشته باشد. امکان‌پذیر نیست که شما یک برنامه ادبی تولید کنید و مجری آن نتواند شعر و متون ادبی را به خوبی بخواند یا تجزیه و تحلیل کند. حداقل ویژگی برای یک مجری آن است که باید سرآمدان آن رشته را بشناسد و به مشهورات علمی و هنری در رشته‌اش واقف باشد و اگر این امر رخ ندهد، قطعاً برنامه هم غیرحرفه‌ای جلوه خواهد کرد اما متأسفانه گاهی کمبود نیروی انسانی ما را دچار مشکل می‌کند و افرادی به طور کامل در اختیار شبکه قرار می‌گیرند که تخصص کافی ندارند.
گفت‌وگو از مینا حیدری
انتهای پیام
