دغدغه‌‌های آخوند خراسانی درباره دموکراسی و مردم‌سالاری
گروه اندیشه ــ آیت‌الله محقق‌داماد ضمن انتقاد از کسانی که به گلایه از روحانیت می‌پردازند، اظهار کرد: یک قرن پیش، یک روحانی به نام آخوند خراسانی دغدغه دموکراسی داشت و اساساً دموکراسی ارمغان روحانیت بوده است. امروزه نیز به مجتهدی مثل آخوند خراسانی نیاز داریم تا سخنانش مورد قبول باشد و کسی روی سخن او حرف نزند.
به گزارش ایکنا؛ نشست رونمایی کتاب «مکتب اجتهادی آخوند خراسانی» اثر آیت‌الله سیدمصطفی محقق‌داماد با حضور غلامحسین ابراهیمی دینانی، اکبرثبوت، حجت‌الاسلام رحیم نوبهار و حجت‌الاسلام داوود فیرحی شامگاه شنبه، 26 آبان‌ماه، در کتابخانه ملی برگزار شد.
غلامحسین ابراهیمی دینانی در آغاز به بیان دیدگاه‌های خود درباره این اثر پرداخت و اظهار کرد: در علم اصول فقه سه کلمه خیلی اهمیت دارد؛ مدلول، مفهوم و معنا. تازه‌ترین مباحث فلسفه غرب نیز درباره فلسفه زبان است. اگر انسان مفهوم نداشت چه می‌شد؟ تمایز تمام حیوانات، نباتات و همه هستی با انسان در این است که آن‌ها مفهوم ندارند. مثلاً شیر قدرت دارد ولی مفهوم ندارد. وقتی مفهوم ندارد معنا را نمی‌فهمد.
وی افزود: معنا چیست؟ معنا کجاست؟ معنی در ذهن است یا در خارج است یا هم در ذهن است و هم در خارج؟ اصلاً چه چیزی هست که معنا نداشته باشد؟ آیا بی‌معنا معنا ندارد؟ چرا حتی از خود بی‌معنی می‌فهمیم که معنی دارد؟ بی‌معنی‌ترین سخنان نیز معنا دارد. حالا آیا من معنا را می‌سازم یا اینکه معنا به من معنا می‌دهد؟ اگر من معنا نداشته باشم، چگونه معنا را بسازم؟ اساساً خود معنا معنا دارد.
استاد فلسفه اسلامی در ادامه گفت: مولوی سخنی گفته که حائز اهمیت است «گفت المعنی هوالله شیخ دین/ بحر معنی‌های رب العالمین». معنا خداست. اگر نگوییم معنا خداوند است چگونه می‌توانیم معنا را معنا کنیم. آخوند خراسانی در آثار خود به بحث درباره معنا، مفهوم و وضع پرداخته است. ایشان در مباحث الفاظ، استصحاب و ... به خوبی در این باره صحبت کرده است. با این حال در یک موضوع زیرکانه از بیان بحث عبور کرده است؛ آن موضوع همانی است که فردی توانسته تاکنون حرف آخر را درباره‌اش بیان کند. موضوعی که آخوند خراسانی از آن عبور کرده مسئله جبر و اختیار است. با اینکه کتاب ایشان به زبان عربی است، وقتی به بحث درباره جبر و اختیار می‌رسد به زبان فارسی می‌نویسد: «قلم چون به اینجا رسید سر بشکست».
وی اظهار کرد: آقای محقق‌داماد هم شجاعت به خرج داده و این اثر را نوشته است. ایشان آخوند خراسانی زمان ماست. بنده چند سال در درس پدرشان حاضر می‌شدم. درباره شخصیت پدرشان عرض کنم که در اصول فقه «لیس له نظیر» و حقیقتاً مانند نداشت. امروز فقیه خوب هم کسی است که علم اصول را به خوبی بداند. آیت‌الله محقق‌داماد چون اصولی خوبی بود فقیه خوبی هم بود.
آیت‌الله محقق‌داماد در پایان نشست ضمن اشاره به نقش اجتهاد شیعی در مدیریت کشور، به بیان انگیزه خود از نگارش کتاب پرداخت و اظهار کرد: این کتاب آغاز کار بنده درباره آخوند خراسانی است و چندین عنوان کتاب دیگر نیز آماده انتشار دارم. انگیزه‌ام از این کار این است که در کشوری با عنوان «جمهوری اسلامی» زندگی می‌کنیم. در قانون اساسی ما که چهل سال قبل به تصویب رسیده است، ۱۰ پست کلیدی در اختیار مجتهدان قرار داده شده است.
وی افزود: از جمله این مجتهدان رهبر، رئیس دیوان عالی کشور، دادستان کل کشور، رئیس قوه قضائیه و شش فقیه شورای نگهبان هستند که باید مجتهد باشند. همچنین مجتهدان باید نامزدهای مجلس شورای اسلامی را تأیید صلاحیت کنند. مضاف بر این، مصوبات مجلس را نیز مجتهدان تأیید می‌کنند. در مجموع، بناست که کشور با اجتهاد مدیریت شود. با وجود این گاه مشکلات شرعی در مدیریت کشور مشاهده می‌شود؛ مثلاً دست دادن یک سفیر با یک خانم به معضل تبدیل می‌شود.
وی بر نقش روحانیت در ایجاد دموکراسی در کشور تأکید کرد و گفت: با اینکه امروزه مردم از روحانیت گله‌مند هستند اما باید توجه داشت صد سال پیش، یک روحانی به نام آخوند خراسانی زمینه‌ساز دموکراسی بوده و دغدغه دموکراسی داشته است. آخوند خراسانی توانست در چهارچوب فقاهت و اجتهاد به نظریه مردم‌سالاری دست پیدا کند. این کتاب را نوشتم تا بگویم در یک برهه زمانی روحانیت دموکراسی را برای جامعه ایران به ارمغان آورد. بنده با نگارش این اثر درصدد بودم بگویم امروزه نیز به مجتهدی مثل آخوند خراسانی نیاز داریم تا سخنانش مورد قبول باشد و کسی روی سخنش حرف نزند.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: متأسفانه امروز چنین فقهایی کم هستند. وقتی كتاب استاد مطهری درباره حجاب منتشر شد، برخی به او اعتراض کردند و گفتند که این کتاب موجب ترویج بی‌حجابی است. در آن هنگام مرحوم پدرم صراحتاً اعلام کرد که مطهری سخنان مرا بیان کرده است و اگر کسی اعتراض دارد به من اعتراض کند. از آن پس دیگر کسی اعتراضی نکرد. امروز اشخاصی در کشور وجود دارند که بهره‌ای از فقاهت دارند و اظهارنظر می‌کنند؛ برای مثال، با وجود اینکه پیروان اقلیت‌های دینی جزئی از ملت ما هستند اما سخنانی درباره آن‌ها بیان می‌شود که فاقد مبناست و با موازین فقهی سازگاری ندارد.
انتهای پیام
