خداشناختی از مبانی الگوی اسلامی ایرانی است

به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا) از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد حسن قدردان قراملکی پیش از ظهر امروز 22 تیر ماه در نشست علمی مبانی خداشناسی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت گفت: نظریه الگوی پیشرفت اسلامی، ایرانی به علت پسوند اسلامی از مبانی نظری اسلامی برخوردار است که متولیان الگو در مقام‌های مختلف مثل تدوین مبانی و قوانین، اجرا و نظارت، اهداف باید آنها را الگو قرار دهند؛ یکی از مبانی اسلامی الگو نیز بحث خداشناسی است که شناخت آن مرهون شناخت معرفت اسما و صفات خداست.

وی افزود: در این نظریه بعد از تعریف صفات خدا، نحوه تاثیر و نقش صفات خداوند در الگوی پیشرفت تبیین خواهد شد که نیازهای مادی و صف نقش غایت وسطی و به تعبیر دقیق نقش مقدمه‌ای و ابزاری را دارند؛ دومی، جایگاه نظریه سنة الله است که اداره جهان بر اساس آن انجام می‌گیرد که در آن قانون علیت به صورت عام و اعمال انسان اعم از اعمال نیکو و نکوهیده نقش مهم و کلیدی ایفا می‌کنند؛ متولیان الگو باید در معماری نظری و عملیاتی نمودن الگو در اصل پیش گفته را مورد اهتمام قرار دهند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: شناخت ذات خدا برای انسان مقدور نیست به همین دلیل باید به دنبال صفات ذات، اعم، سلبی و... برویم که 14 صفت در این نظریه بررسی شده است که نگاه ما به این صفات، نگاه الگویی بوده است.

وی گفت: یکی از صفت‌های خداوند خالقیت است که همین بحث خلقت نقطه افتراقی بین ادیان و مبانی غیر توحیدی ایجاد می‌شود زیرا آنها بیان می‌کند که خداوند خالقی وجود ندارد ولی ما این الگو را در حوزه دین توحیدی ترسیم خواهیم کرد.‌ لزوم شناخت آفریدگار به علاوه لزوم شکر منعم و قدسی بودن هستی و برابری انسان‌ها باید ما را به سوی لزوم اهتمام به ساماندهی این الگو هدایت خواهد کرد.

وی گفت: احسن الخالقین دومین صفتی بوده است که در این نظریه مورد بررسی قرار گرفته است؛ در این بحث، ضرورت مقابله با شرور و کاستی‌های جهان با الگوی جهان نظام احسن و شرور و کاستی و مشکلات اقتصادی معلول عوامل مادی و انسانی و غیر منتسب به خدا بررسی شده است.

قراملکی خاطرنشان کرد: در بحث مالکیت نیز این صفت الهی در خصوص الگوسازی نظام خداشناختی مورد بررسی قرار گرفته است که در آن دو نوع لوازم ایجابی و سلبی مورد توجه واقع شده است؛ مالک یعنی اینکه هرچه در دنیا وجود دارد ملک خداوند است؛ وقتی نگاه ما به جهان هستی این باشد که خود را مملوک خدا بدانیم باید به لوازم ایجابی و سلبی تاسی کنیم. در بحث ایجابی این بحث مطرح می‌شود که هرچیزی هست از خداست و ما امانتدار هستیم و مشروعیت تصرف ما در منابع طبیعی و... مشروط می‌شود و قطعا در آینده حتما باید در خصوص این نعمت‌هایی که امانتدار آن بوده‌ایم پاسخ بدهیم.

وی افزود: در بحث لوازم سلبی نیز مباحثی مطرح است که از آن جمله می‌توانیم به بحث وضع قوانین محدودیت زا مثل انواع تحریم‌ها از جمله عدم مالیت شرعی بعضی از اموال عرفی مثل شراب، خوک، تحریم بعضی از معاملات ربوی و... اشاره کنیم.

قراملکی خاطرنشان کرد: از دیگر صفات خداوند بحث استخلاف است که در اینجا لزوم تخلق به صفات مستخلف عنه، لزوم اهتمام به جایگاه خلیفه، انسان محوری دینی، تامین حقوق فطری و طبیعی انسان( کرامت انسانی، عدالت فردی و اجتماعی، آزادی فردی و اجتماعی) بررسی شده است.

وی گفت: صفت ربوبیت نیز در این نظریه مورد بررسی واقع شده است و به همین جهت در پرتو این صفت انسان مدبر و کارگردان جهان هستی برخلاف مکاتب مادی، علم گرا و دئیسم را خداوند تلقی می‌نماید؛ لکن تدبیر جهان بر اساس نظام تکوینی و علیت صورت می گیرد؛ با این تذکر که نقش خدا در تدبیر هستی فراتر از نظام علیت مادی است و هر تصرفی را می تواند با تسخیر و تصرف علل مادی انجام دهد.

وی اظهار کرد: هدایت و رزاقیت نیز از دیگر صفات الهی است که در این نظریه به آن پرداخته شده است؛ در بحث سنت الله ترین پیامد اعتقاد به نظام علیت و سنت الله این است که در تدوین مبانی و زیرساخت الگو باید به نظام علیت در تدوین و سامان امور از جمله پیشرفت یا عقب ماندگی توجه و اهتمام ویژه ای شود و الگو باید به نظام علیت در تدوین و سامان امور از جمله پیشرفت یا عقب ماندگی توجه و اهتمام ویژه ای شود و نباید به صرف امدادهای معنوی و الهی بسنده نمود، بلکه باید به هر دو اهتمام کرد چرا که نقش و امدادهای الهی نیز نه مباشر بلکه در چارچوب علل طبیعی بروز و ظهور پیدا می کنند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهارکرد: از دیگر صفات‌هایی که در این نظریه بررسی شده است می‌توان به صفت امتحان و امهال الهی، حاکمیت با دو زاویه بخش عام و سهیم کردن مردم در عرصه‌های مختلف حکومت اشاره کرد. در بحث عدل خدا نیز لزوم تعادل در الگو در اهتمام به نیازهای مادی و معنوی، عنایت به اعتدال در مقام قانونگذاری، اعتدال در اقتصاد( تولید، توزیع و مصرف)، تناسب مجازات یا جزم مورد بررسی واقع شده است.

وی اظهار کرد: یکی از مبانی اسلامی الگو خداشناختی است که شناخت آن مرهون شناخت و معرفت اسما و صفات خداست؛ در اینجا بعد از تعریف صفات خدا، نحوه تاثیر و نقش صفات خداوند در الگوی پیشرفت تبیین شده است که قدر مشترک آنها دو اصل بود.

وی افزود: نخست ضرورت اهتمام الگو به نیازهای مادی و معنوی انسان است که البته نیازهای مادی وصف نقش غایت وسطی و به تعبیر دقیق نقش مقدمه ای و ابزاری را دارند؛ دومین جایگاه نظریه سنت الله که اداره جهان بر اساس آن انجام می گیرد که در آن قانون علیت به صورت عام و اعمال انسان اعم از اعمال نیکو و نکوهیده نقش مهم و کلیدی ایفا می کنند؛ متولیان الگو باید در معماری نظری و عملیاتی کردن الگو دو اصل پیشگفته را مورد اهتمام و لحاظ قراردهند.

در ادامه حجت الاسلام والمسلمین قائمی نیا به عنوان منتقد جلسه به نقد این نظریه پرداخت و گفت: مشکل این مقاله آن است که پیش از اینکه به مبانی نظری پیشرفت از منظر اسلام بپردازد به صفات الهی ناظر به پیشرفت اشاره کرده است.

وی گفت: علم نیازمند هستی شناسی و متافیزیک است زیرا امروز در علم این موضوع پذیرفته شده است ولی مبادی که غربی ها بیان می‌کنند به دنبال رسیدن به مبانی بعیده است نه مبانی قریبه از این رو مشکل بسیاری از مقالات الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت این است که این مبانی نزدیکی به هم ندارند.